Με αφορμή τη σύσταση της νέας Διεύθυνσης για την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) η Τράπεζα εισέρχεται ουσιαστικά στην εποχή της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης. Ως γνωστό η ψηφιοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) οδηγούν σε θεμελιώδεις και διαρθρωτικές αλλαγές στην αγορά εργασίας, στον χώρο εργασίας, στις εργασιακές συνήθειες και στα εργασιακά προφίλ των εργαζομένων, καθώς και σε θεμελιώδεις και διαρθρωτικές αλλαγές στην κοινωνία, την οικονομία και στην καταναλωτική συμπεριφορά καθώς και στον τρόπο ζωής των ανθρώπων εν γένει.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι αλλαγές αυτές αναμένεται να ωφελήσουν τους πολίτες και την κοινωνία, χάρη στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και τη δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης, ενέχουν ταυτόχρονα κινδύνους και προκλήσεις που θα απαιτούν τη συνεχή και δυναμική αξιολόγηση καθώς και τη προσαρμογή των σχετικών νομοθετικών πλαισίων. Σε αυτή τη μετεξέλιξη οι συνδικαλιστικές οργανώσεις εκ του ρόλου τους ως κοινωνικοί εταίροι, οφείλουν να αποτελέσουν βασικούς πυλώνες διαμόρφωσης.
Ως ΔΑΣ ΣΥΕΤΕ επί της αρχής δεν είμαστε αντίθετοι στον ψηφιακό μετασχηματισμό, στην υλοποίηση και εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης. Όμως άποψη και θέση μας είναι ότι η ΤΝ θα πρέπει να είναι ανθρωποκεντρική, διαφανής και ασφαλής και να καθοδηγείται από τον σεβασμό των ανθρωπίνων και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, δημιουργώντας ευκαιρίες πρόσβασης, εξέλιξης και προστασίας της εργασίας.
Επίσης τα συστήματα και οι αλγόριθμοι ΤΝ οφείλουν να χρησιμεύουν πρωτίστως ως εργαλείο ενδυνάμωσης για την ανθρώπινη ανάπτυξη και εργασιακή ευημερία και να μην χρησιμοποιούνται για χειραγώγηση ή υπονόμευση ορθολογικών επιλογών ή συμπεριφορών ή για αδικαιολόγητη επιτήρηση.
Για μας ως ΔΑΣ ΣΥΕΤΕ είναι θεμελιώδης αρχή οι άνθρωποι να έχουν πάντοτε τον έλεγχο των μηχανών και να λογοδοτούν, κι οι όποιες αποφάσεις της ΤΝ, συμπεριλαμβανομένων διοικητικών αποφάσεων βάσει πρότασης της ΤΝ, πρέπει να μπορούν να αμφισβητηθούν και να αναστραφούν.
Επομένως υπάρχει ανάγκη για ευρύ και δημοκρατικό διάλογο σχετικά με την ψηφιακή πολιτική και την ΤΝ ανάμεσα σε πολιτεία, εργαζόμενους και εργοδότες, ώστε να αναπτυχθούν αρχές, πλαίσια και μέσα που θα αντιμετωπίζουν τον αρνητικό αντίκτυπο στους εργαζομένους και στην κοινωνία. Και με αυτό το σκεπτικό να υπάρχει από τώρα διάλογος μεταξύ Διοίκησης και ΣΥΕΤΕ στο πλαίσιο των υπογεγραμμένων συμβάσεων.
Οφέλη και κίνδυνοι
Η εφαρμογή της ΤΝ μπορεί να έχει σημαντικά θετικό αντίκτυπο στην αγορά εργασίας, όπως μεταξύ άλλων, στη δημιουργία θέσεων εργασίας, τη διαμόρφωση ασφαλέστερων και περισσότερο συμμετοχικών χώρων εργασίας, την καταπολέμηση των διακρίσεων στο πλαίσιο των προσλήψεων και των αμοιβών καθώς και την προώθηση της καλύτερης αντιστοίχισης δεξιοτήτων και ροών εργασίας. Η χρήση της ΤΝ μπορεί να συμβάλει σε αγορές εργασίας χωρίς αποκλεισμούς, επιτρέποντας σε κοινωνικές ομάδες, όπως τα άτομα ευάλωτων ομάδων και να μην ενισχύουν τις ανισότητες με πρόσχημα το φύλο, την ηλικία, την κατάσταση υγείας, την αναπηρία, την ιθαγένεια, την εθνότητα, τη φυλή ή τη μητρότητα, να έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση στο εργατικό δυναμικό καθώς επίσης να βελτιώσει την υγεία και ασφάλεια στην εργασία.
Όμως η αλγοριθμική διαχείριση της εργασίας, των χώρων εργασίας και των εργαζομένων μπορεί να δημιουργήσει ανισορροπίες στην εξουσία και αδιαφάνεια όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων που αφορούν τους ανθρώπινους πόρους. Επίσης η ΤΝ μας φέρνει μπροστά σε κινδύνους και προκλήσεις όπως η παρακολούθηση, η αξιολόγηση, η πρόβλεψη και η καθοδήγηση των επιδόσεων των εργαζομένων, μέσω τεχνολογικών εργαλείων επιτήρησης, παρακολούθησης και ελέγχου στον χώρο εργασίας, ασκώντας έτσι αδικαιολόγητες πιέσεις στους εργαζομένους προκειμένου να είναι ταχύτεροι και αποδοτικότεροι, με τη δυνατότητα καταγραφής ακόμη και συμπεριφορικών συνηθειών, με άμεσες και έμμεσες συνέπειες για τη σταδιοδρομία τους
Επιπροσθέτως σύμφωνα με τα προαναφερόμενα που είναι επιβλαβείς χρήσεις των αλγοριθμικών εργαλείων διαχείρισης της ΤΝ, είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι η εφαρμογή της στον χώρο εργασίας χωρίς κανόνες, θα μπορούσε να οδηγήσει σε στρεβλώσεις της αγοράς και σε ανταγωνιστικά μειονεκτήματα.
Εμείς ως ΔΑΣ ΣΥΕΤΕ πιστεύουμε και υποστηρίζουμε ότι η ΤΝ:
- Θα πρέπει να είναι ανθρωποκεντρική, να ενισχύει την ευημερία των εργαζομένων και της κοινωνίας και να συμβάλλει σε μια θετική και δίκαιη μετάβαση στο μέλλον.
- Να είναι σύμφωνη με τη νομοθεσία και τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχοντας πάντα ως θεμελιώδη ανάγκη την ανθρώπινη εποπτεία και τη διαφάνεια.
- Να μην θίγει με κανέναν τρόπο την άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων όπως αναγνωρίζονται σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος ή της ελευθερίας για απεργία ή της ανάληψης άλλων συνδικαλιστικών δράσεων.
- Για την εφαρμογή της είναι απαραίτητο να ζητείται η γνώμη των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους και να τους παρέχονται επαρκείς πληροφορίες πριν από την ανάπτυξη της
- Η χρήση της ΤΝ να είναι διαφανής και τα συστήματα ΤΝ στον χώρο εργασίας να σέβονται την ιδιωτική ζωή και την αξιοπρέπεια των εργαζομένων.
- Οι εργαζόμενοι να μην υπόκεινται σε διοικητικές πρακτικές μέσω αλγόριθμων όπως των ηλεκτρονικών προσλήψεων – απολύσεων χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση και επίβλεψη.
- Οι νέες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της ΤΝ, οφείλουν πρωτίστως να προωθούν μια βιώσιμη αγορά εργασίας χωρίς αποκλεισμούς και να συμβάλλουν στη βελτίωση της αντιστοίχισης δεξιοτήτων και στην κάλυψη κενών θέσεων εργασίας.
- Να παρέχονται απλές και κατανοητές πληροφορίες όσον αφορά τη χρήση της ΤΝ σε εργασιακές διαδικασίες, καθώς η κατανόηση των βασικών χαρακτηριστικών των αλγόριθμων αποτελεί προϋπόθεση για τη δεοντολογική χρήση.
Εμείς ως ΔΑΣ ΣΥΕΤΕ καλούμε την Τράπεζα:
- Να αξιολογήσει και να σταθμίσει τους δυνητικούς κινδύνους της αλγοριθμικής διαχείρισης των ανθρώπινων πόρων της, από την έλλειψη διαφάνειας και τις δυνητικές προκλήσεις όσον αφορά το δικαίωμα των εργαζομένων στην ιδιωτική ζωή.
- Κάθε χρήση της ΤΝ στην εργασία να σέβεται και να διαφυλάσσει το δικαίωμα, να μην υπόκειται κανείς σε απόφαση που λαμβάνεται αποκλειστικά βάσει αυτοματοποιημένης επεξεργασίας, δικαίωμα το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 22 παράγραφος 1 του ΓΚΠΔ (GDPR).
- Να σεβαστεί την προστασία των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας των εργαζομένων από δυνητικά επιβλαβείς χρήσεις των αλγοριθμικών εργαλείων διαχείρισης, όπως εργαλεία για την πρόβλεψη της συμπεριφοράς των εργαζομένων, την εξ αποστάσεως παρακολούθηση των επιδόσεων και της προόδου σε πραγματικό χρόνο καθώς και την καταγραφή του χρόνου.
- Να λάβει υπόψη της τη θεμελιώδη αρχή, ότι πρέπει οι άνθρωποι να έχουν πάντοτε τον έλεγχο των μηχανών και να λογοδοτούν και ότι πρέπει οι αποφάσεις της ΤΝ, συμπεριλαμβανομένων διοικητικών αποφάσεων βάσει πρότασης της ΤΝ, να μπορούν να αμφισβητηθούν και να αναστραφούν κατά περίπτωση.
- Να υπάρξουν όρια στη χρήση των ψυχομετρικών τεστ ΤΝ νοημοσύνης ώστε να μην υπάρχουν διοικητικές πράξεις και αποφάσεις που να αφορούν προσλήψεις και απολύσεις με αλγόριθμους.
- Να κάνει προβλέψεις για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία στο πλαίσιο των συνεργειών ανθρώπου – μηχανής και να οριστεί με απόλυτη σαφήνεια η ευθύνη όσον αφορά τη χρήση ΤΝ, σε περίπτωση τόσο επαγγελματικών ατυχημάτων όσο και ζημίας προκληθείσας σε τρίτους.
- Να διαφυλάξει τη ψυχολογική και ψυχική υγεία των εργαζομένων μέσω πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση του εργασιακού άγχους και την πρόληψη των ψυχοκοινωνικών κινδύνων λόγω της εφαρμογής της ΤΝ.
- Να υλοποιήσει νέο σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση καθώς θα βοηθήσει τους εργαζομένους να ενισχύσουν τις ψηφιακές δεξιότητές τους και να αποκτήσουν προσόντα για τον μελλοντικό κόσμο της εργασίας. Έτσι κι οι εργαζόμενοι θα συμβάλουν στην πιο άμεση και αποδοτική προσαρμογή τους στον «καινούργιο κόσμο» που είναι ήδη εδώ.
Στο νέο ψηφιακό εργασιακό περιβάλλον που πρόκειται σύντομα να διαμορφωθεί με την είσοδο της ΤΝ και θα επηρεάσει καθοριστικά την εργασιακή καθημερινότητά μας, ως ΔΑΣ καλούμε το ΣΥΕΤΕ:
- Να αναλάβει πρωτοβουλία ενημέρωσης και συμμετοχής του στη διαμόρφωση του νέου περιβάλλοντος, ώστε να παρακολουθεί στενά την ανάπτυξή της ΤΝ, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στα δεδομένα που συλλέγονται στον χώρο εργασίας με τη βοήθεια της ΤΝ, ιδίως αν χρησιμοποιούνται για τη λήψη αποφάσεων που αφορούν τους ανθρώπινους πόρους.
- Επίσης να προστατεύσει τα δικαιώματα των εργαζομένων προωθώντας αυστηρά κριτήρια και συγκεκριμένες απαγορεύσεις χρήσης της ΤΝ, βάζοντας φραγμούς στις δυνατότητες επιλογής αλλά και υποκατάστασης του εργατικού δυναμικού από συστήματα ΤΝ, όπως οι διαδικασίες πρόσληψης, απόλυσης και αξιολόγησης.
- Παράλληλα να αποτρέψει αποκλεισμούς και να συμβάλλει στην προώθηση μιας βιώσιμης και ευημερούσας εργασιακής καθημερινότητας, προκειμένου να διασφαλίσει υγιές και ασφαλές εργασιακό περιβάλλον, να ενισχύσει έτι περαιτέρω το δικαίωμα αποσύνδεσης, την ποιοτική απασχόληση και την υποχρέωση της τράπεζα να προσφέρει διαρκή ψηφιακή επανεκπαίδευση και πλήρεις, διαφανείς ελέγχους της διαδικτυακής ταυτότητας των εργαζομένων.
Τέλος υποχρέωση όλων μας είναι να διασφαλιστούν τα δικαιώματα στη συλλογική διαπραγμάτευση, στη σύναψη και επιβολή συλλογικών συμβάσεων καθώς και στο δικαίωμα της ανάληψης συλλογικής δράσης των εργαζομένων που θα εργάζονται στην ψηφιακή οικονομία μέσω των συλλογικών μας οργάνων και της συνέχισης πρόσβασης στο χώρο εργασίας και στους εργαζομένους, ακόμη και όταν η εργασία εκτελείται ψηφιακά. Είναι ευκαιρία και πρόκληση για το συνδικαλιστικό κίνημα να χρησιμοποιηθούν ψηφιακές λύσεις για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο εφαρμογής μιας αμεσότερης δημοκρατίας.
Εμείς ως ΔΑΣ είμαστε πάντα έτοιμοι να συμβάλλουμε με τις προτάσεις και τις ιδέες μας και να θέτουμε τις δυνάμεις μας στους σκοπούς και στις ανάγκες όλων των εργαζομένων της ΕΤΕ.
